Երկու գլխից երկու մարմին
2003 թվականից ի վեր Հայաստանում իշխանական համակարգը գործում է կոալիցիոն
սկզբունքով: Ըստ էության, այդ սկզբունքը գործում է նույնիսկ 1995 թվականից ի
վեր, քանի որ այդ տարի տեղի ունեցած խորհրդարանի ընտրությանը, որը փաստացի
առաջինն էր Հայաստանի անկախությունից հետո, խորհրդարանական
մեծամասնությունը կազմվեց Հանրապետություն նախընտրական բլոկով:
Այսինքն`
հետընտրական կոալիցիան ձևավորվել էր դեռևս ընտրությունից առաջ, և մի շարք
կուսակցություններ հանգրվանել էին այդ բլոկում` ՀՀՇ հրամանատարության
ներքո: 1999 թվականին էլ, ըստ էության, եղավ կոալիցիոն խորհրդարան՝
ՀԺԿ-ՀՀԿ, ի դեմս «Միասնություն» դաշինքի, պարզապես կրկին նախընտրական
կոալիցիայի տեսքով: 2003 թվականից հետո կոալիցիաները լինում էին
հետընտրական: Ի՞նչն էր տարբերությունը: Թերևս այն, որ դրանք արդեն փորձ էր
արվում առավել մոտեցնել իրականությանը և այսպես ասած` առավել բնականացնել,
երբ նախ պարզ էր դառնում իրավիճակը՝ ընտրության իրական արդյունքների
տեսքով, թե ով ինչ կշիռ ունի դաշտում, և հետո միայն այդ արդյունքները
դասավորվում էին ըստ իշխանության բուրգի գագաթի հայեցողության և ընթանում
էին կոալիցիոն բանակցություններ, քվոտաների բաժանում և
պայմանավորվածություններ:
Այդ տեսանկյունից, երբ ԲՀԿ-ն հայտարարում է
կոալիցիա չմտնելու մասին, Հայաստանում փաստացի աննախադեպ իրավիճակ է
ձևավորվում և առաջին անգամ դե ֆակտո լինում է մի իրադրություն, երբ
խորհրդարանի մեծամասնությունը կոալիցիոն չէ: Իհարկե, կա ՕԵԿ-ը, բայց այդ
կուսակցության մասին հասկանալի պատճառներով արժե պարզապես լռել: Իսկ ի՞նչն է
պատճառը, որ ներկայումս ստեղծվում է այդօրինակ իրավիճակ, և իշխանությունը
կոալիցիա չի ձևավորում: Պատկերն այստեղ բավական խայտաբղետ է և իրարամերժ: Ի
վերջո, երկար ժամանակ խոսակցություններ էին շրջանառվում կոալիցիայի շուրջ
բանակցությունների մասին. պաշտոնապես դա չէին հերքում թե՛ ՀՀԿ-ն և թե՛
ԲՀԿ-ն: Արդյոք կոալիցիան չկայացավ պայմանավորվածությունների չգալո՞ւ
հետևանքով, թե՞ պարզապես խնդիրը մտացածին էր, և կոալիցիոն
բանակցությունների մասին ամբողջ թամաշան զուտ նրա համար էր, որ հանրային և
փորձագիտական ուշադրությունը շեղվեր, և իշխանությունը հնարավորություն
ունենար հստակ մոդելավորել և պլանավորել նոր խորհրդարանում համակարգային
նոր դասավորությունը. ՀՀԿ-ն` իշխանություն, իսկ ԲՀԿ-ն` ընդդիմություն:
Տեսակետներն այս հարցերում, անշուշտ, տարբեր և իրարամերժ են նույնքան,
որքան քաղաքական ազդակները, որ տալիս էին ՀՀԿ-ն ու ԲՀԿ-ն և դրանց առանձին
ներկայացուցիչները: Սակայն, ըստ ամենայնի, գործ ունենք մի իրավիճակի հետ,
երբ ոչինչ միարժեք չէ, և իսկապես կան շատ տարբեր հանգամանքներ, որոնցով
պայմանավորված է ներկայիս վիճակը:
ՀՀԿ-ի և ԲՀԿ-ի միջև ներկայիս ոչ
կոալիցիոն հարաբերությունն, անշուշտ, փոխադարձ պայմանավորվածության
արդյունք է, սակայն այդ պայմանավորվածությունն ամենևին խաղ չէ, թատրոն չէ:
Պարզապես շահերի երկուստեք բախման պարագայում կան երկուստեք
ընդհանրություններ այն իմաստով, որ այդ ուժերը միևնույն համակարգի ծնունդ
են և սնուցվում են միևնույն համակարգից: Հետևաբար` նրանք որքան էլ ունեն
հակասություններ, այդուհանդերձ այդ հակասությունները չեն հասնի փոխադարձ
ինքնաոչնչացման ռիսկի: Տվյալ պարագայում, ՀՀԿ իշխանություն և ԲՀԿ
ընդդիմություն տարբերակը համակարգի ինքնապաշտպանության բնազդի թելադրանքն
է: Բայց, բնազդից բացի, կա նաև գիտակցություն: Կողմերից յուրաքանչյուրին
այդ իրավիճակը ձեռնտու է, թեև, իհարկե, երևի թե ոչ մեկի ցանկությանը չի
համապատասխանում 100 տոկոսով:
Սերժ Սարգսյանը գուցե կուզենար, որ
իշխանության մեջ այն ռեսուրսը, որ կա ԲՀԿ տակ, և որը դժվար է միանգամից
հանել, իրականում ամբողջությամբ իր տնօրինության տակ լիներ և կարիք չլիներ
պայմանավորվել Գագիկ Ծառուկյանի հետ: Գագիկ Ծառուկյանը, թերևս, կուզեր, որ
իր կուսակցությունը լիներ խորհրդարանի բացարձակ մեծամասնությունը: Այդ
գործընթացներում ամենևին էլ ոչ երկրորդական դերակատարում կամ
շահագրգռություն ունեցող Ռոբերտ Քոչարյանը գուցե կուզեր, որ ԲՀԿ վրա
ունենար լիակատար ազդեցություն, իսկ ԲՀԿ-ն էլ ունենար լիակատար
իշխանություն: Ներկայիս իրավիճակը, թերևս, այդ ցանկությունների միջինացված
կոմպրոմիսային մի տարբերակ է, որտեղ Սերժ Սարգսյանը կարողացավ ընտրության
ընթացքում ոչ միայն զսպել, այլ նույնիսկ սանձել ԲՀԿ իշխանական
հավակնությունները, և ներկայումս պարզապես կարող է «Բարգավաճ Հայաստանին»
առնվազն մինչև նախագահի ընտրություն օգտագործել ընդդիմադիր ընտրազանգվածն
ու դաշտը վերահսկողության տակ պահելու և այնտեղ միտումները ԲՀԿ միջոցով
կառավարելի դարձնելու համար: «Բարգավաճ Հայաստանն», ըստ երևույթին, գոհ է,
որ հաջողվեց պահել դեմքը, ինչպես նաև թերևս հուսով է, որ այդ ընթացքում
ՀՀԿ-ն կարող է խնդիրներ ունենալ բացարձակ իշխանության պատասխանատվությունը
կրելու հետ կապված և ԲՀԿ ընտրազանգվածը կարող է է՛լ ավելի մեծանալ,
հետևաբար է՛լ ավելի կարող են մեծանալ այն պահանջները, որ ԲՀԿ-ն կդնի ՀՀԿ
դեմ, ասենք, 2017-18 թվականների ընտրական փուլից առաջ: Ռոբերտ Քոչարյանն էլ
թերևս գոհ է, որ Վարդան Օսկանյանի միջոցով քաղաքական իր ծրագրերի
իրականացման հեռանկարը չփակվեց դեռևս կարգին չսկսված, և Վարդան Օսկանյանը
ստիպված չի լինի վայր դնել մանդատը կամ դուրս գալ միանգամից թե՛ Գագիկ
Ծառուկյանի, թե՛ Սերժ Սարգսյանի դեմ:
Այդպիսով, իշխանության մեջ
հաստատվում է մի ստատուս քվո, որից գուցե երջանիկ չեն, բայց դժբախտ էլ չեն
ներիշխանական ուժերը: Այդ իրավիճակի առանցքային պարագան, թերևս, այն է, որ
բավական նեղացվել է քաղաքական գործընթացի շրջանակը, և ընդդիմություն ու
իշխանություն ինստիտուտները փաստացի փորձ է արվում տեղավորել այդ շրջանակի
մեջ` դրանից դուրս թողնելով և մարգինալացնելով մյուս ուժերին կամ ստիպելով
նրանց տեղավորվել երկու կուսակցության խաղի մեջ: Եթե այդ ուժերն ի զորու
չեղան մինչև 2017-18 թվականները որևէ այլընտրանքային քաղաքական գործընթաց
թելադրել իշխող համակարգին, ապա թերևս շատ մեծ է հավանականությունը, որ
Հայաստանում պարզապես կբյուրեղանա իշխող համակարգի նոր մոդել, երբ ոչ միայն
համակարգի գլուխներն են երկուսը, այլ նաև մարմինները, ինչը բնականաբար շատ
ավելի ճկուն է դարձնելու համակարգի խաղը և առավել բարդացնելու է խաղերը
դրա դեմ:
Հղում 1in.am
|